Trao đổi Lipid

Chương 10

Trao đổi Lipid

10.1. Sự phân giải lipidcan dien tu

10.1.1. Phân giải glycerid

Glycerid dễ dàng bị thủy phân do sự xúc tác của các loại lipase.

H2COOCR1

lipase

H2COH

R1COOH

HCOOCR2 + 3H2O

H2COOCR3

HCOH

H2COH

+

R2COOH

R3COOH

Ở động vật sự thủy phân glycerid xảy ra nhanh chóng nhờ sự tác

động của muối acid mật làm nhũ tương hóa glycerid nên dễ bị thủy phân.

10.1.2. Sự oxi hóa acid béo

Acid béo bị phân giải bằng nhiều con đường:

- á oxi hóa.

- â oxi hóa.

- ù oxi hóa.

Trong đó con đường phổ biến và quan trọng nhất là â.oxi hóa.

10.1.2.1. â.oxi hóa acid béo

Sự phân giải acid béo bằng cách cắt dần từng cặp C, tức là tại vị trí

Cá của chuỗi carbon. Các acid béo có mạch carbon chẵn và các acid béo

có mạch carbon lẻ có cơ chế â.oxi hóa khác nhau ở giai đoạn cuối. Acid

béo no và acid béo không no có sự khác nhau ở giai đoạn sau.

* Đối với acid béo no có mạch C chẵn:

Quá trình â.oxi hóa xảy ra qua nhiều phản ứng phức tạp:

176

ã

â

á

R - CH2 – CH2 – CH2 – COOH ∼ A

(Acid béo)

CoA-SH

1

ATP

AMP +(P-P)

R.CH2 – CH2 – CH2 – CO ∼ SCoA (Acyl-CoA)

FAD

2

FADH2

R-CH2 – CH = CH – CO ∼ SCoA (Enoyl-CoA)

H2O

3

R-CH2 – CHOH – CH2 – CO ∼ SCoA (â-Hydroxy-acyl-CoA)

NAD

4

NADH2

R-CH2 – CO – CH2 – CO ∼ SCoA (â-Ceto-acyl-CoA)

CoASH

R - CH3- CO ∼ SCoA

(Acyl-CoA)

5

CH3CO ∼ SCoA

(Acetyl-CoA)

177

Các enzyme tham gia xúc tác các phản ứng trên là:

1. Acyl-CoA-Synthetase.

2. Acyl-CoA-Dehydrogenase.

3. Enoyl-CoA-Hydratase.

4. Hydroxy-acyl-Thiolase.

Qua một chu kỳ phân cắt, phân tử acid béo ngắn bớt đi 2 carbon,

kết quả cuối cùng của các chu kỳ phân cắt â.oxi hóa của acid béo là các

phân tử acetyl-CoA . Nếu phân tử acid béo có n nguyên tử C thì sẽ tạo ra

n/2 phân tử acetyl-CoA. Các phân tử acetyl-CoA tiếp tục bị phân giải qua

chu trình Krebs để tạo CO2 và H2O.

Về mặt năng lượng, quá trình â.oxi hóa tạo nên nguồn năng lượng

lớn cung cấp cho các họat động sống của tế bào.

Mỗi lần phân cắt bớt 2C sẽ tạo nên 1 NADH2, 1FADH2, qua chuỗi

hô hấp sẽ tổng hợp được 5 ATP. Đồng thời mỗi phân tử Acetyl-CoA bị

phân giải thông qua chu trình Krebs sẽ tạo ra được 12ATP. Từ đó người ta

tính được tổng số ATP được tạo ra do sự phân giải phân tử acid béo no,

mạch cacbon chẵn có n nguyên tử C là:

⎡ ⎛ n  ⎞  ⎤ ⎡ n   ⎤

⎣ ⎝    ⎠  ⎦ ⎣    ⎦

* Đối với acid béo no có mạch C lẻ

Đối với các acid béo no có mạch C lẻ, quá trình phân giải theo

phương thức â.oxi hóa xảy ra giống với acid béo no có mạch carbon chẵn

nói ở trên nhưng sau lần phân cắt cuối cùng không phải tạo ra 2 phân tử

Acetyl-CoA mà cho ta 1 phân tử Acetyl-CoA và 1 phân tử propionyl-CoA.

Từ propionyl-CoA lại tiếp tục biến đổi thêm một chu kỳ â.oxi hóa

nữa để tạo ra 1 phân tử CO2 và 1 phân tử Acetyl-CoA.can dien tu